در کتب طب سنتی ایران از جمله ذخیره خوارزمشاهی و قانون فی الطب و الحاوی و … ، مطالبی در مورد بادکش وجود دارد که نشان دهنده سابقه طولانی این روش است. بادکش یکی از اجزاء کوچک اعمال یداوی در طب سنتی محسوب می شود. نام دیگر بادکش درمانی حجامت خشک است و عبارت است از ایجاد مکش در نقاط مختلف بدن بهمنظور انبساط عروقی بدن و رفع انسداد عروق و متمرکز کردن سم. به تعریف دیگر بادکش عبارت است از ایجاد انبساط با یک وسیلهی مکنده به قطر یک لیوان که مقدار انبساط عضلانی ناشی از مکش آن حداقل به ۱۴ میلیمتر در راس گنبد برسد.
سابقهی تاریخی بادکش به بیش از هزار سال پیش برمیگردد و در بسیاری از نقاط جهان در حال حاضر نیز مورد استفاده قرار میگیرد.
بادکش یا همان حجامت خشک یعنی ایجاد کِشش و مکش در پوست بدن به وسلیه ظرفی توخالی که به گونه ای حالت مکش در آن ایجاد گردد و این اتفاق باعث جمع شدن پوست در داخل لیوان شود و ایجاد انبساط در آن ناحیه نماید.
اثرات درمانی بادکش:
بادکش برای موارد زیر کاربرد دارد: سرماخوردگی- آنفلوآنزا، بیماریهای خونی، تسکین درد، التهابات مفاصل (مثل روماتیسم مفصلی- آرتروز)، ریلکسیشن روحی و عصبی در وریدهای واریسی و همچنین پیشگیری از واریس کمک به باروری در زوجهای نابارور و نیز به عنوان یک ماساژ بسیار عمقی، بیماریهای گوارشی، آسم و تنگی نفس، خواب رفتگی دست و پا و … لازم به ذکر است که کاربرد ماساژ عمقی که توسط بادکش درمانی انجام میشود، بسیار خوب و چشمگیر است.
بادکش در تسکین درد نقش بسیار مهمی ایفا کرده و کمک زیادی به بهبود در دردهای ناشی از: روماتیسم، آرتروز، سیاتیک، کمردرد، دیسک کمر، میگرن، درد گردن، درد و خستگی و احساس سنگینی در پشت ساق پا میکند. پس از یک بادکش صحیح (نقاط مناسب با فشار مناسب) فرد احساس سبکی بسیار زیاد، نشاط و شادابی زایدالوصفی میکند؛ همان احساسی که پس از یک ورزش مناسب و استحمام پس از آن به انسان دست میدهد. بادکش درمانی در ایجاد سلامت و دفع سموم و مواد زائد از بدن نقش مهمی دارد؛ پس بدیهی است که این کار حتی در افراد سالم میتواند از ایجاد بیماری پیشگیری کند.
انواع بادکش:
بادکش گرم: با استفاده از آتش و کاپهای شیشهای انجام میگیرد و برای کسانی که در یک قسمت احساس سرما میکنند، بهتر است.
بادکش سرد: با استفاده از یک دستگاه مکش و کاپهای پلاستیکی انجام میشود و برای عموم قابل استفاده است.
بادکش خشک: فقط بادکشگذاری انجام میشود.
بادکش تر: با استفاده از سوزنهای ریز (یا تیغ) میتوان از نقطه مورد نظر که انسداد هم دارد، خون گرفت (یعنی بادکش روی موضع قرار میگیرد تا خون را مکش کند). این نوع بادکش از قدیمالایام در سرزمین ما- تحت عنوان حجامت- انجام میشده است. بنابراین بادکشگذاری به عنوان یک داروی قوی آنتیویروس میتواند از بسیاری بیماریها پیشگیری کند و یا مشکلات موجود را درمان نماید.
مکانیزم بادکش:
۱- اثر بادکش به عنوان طب فشاری یا اکو پرشر: طب فشاری بر روی نقاط سوزنی اثر میکند و میتواند تمام اثراتی را که طب سوزنی بر بدن دارد؛ مانند: افزایش سروتونین، افزایش ترشح اندروفین و انکفالین و مهار انتقال پیام درد به هیپوفیز و هیپوتالاموس، البته در حد خفیفتر داشته باشد.
۲- بالانس یین و یانگ: طب چینی معتقد است که در بدن ما (و تمام کائنات) دو انرژی به نام یین و یانگ وجود دارد. دو نیرو که مکمل هم و در عین حال متضاد یکدیگر و از طرفی قابل تبدیل به هم هستند (مانند شب و روز، بلندی و کوتاهی، تاریکی و روشنایی، زن و مرد) از تعادل این دو نیروست که کائنات و بدن انسان در سلامت به سر میبرد و هر نوع عدم تعادل باعث بروز بیماری میشود. این شکل نماد یین و یانگ است. بادکش میتواند با تعادل یین و یانگ باعث ایجاد هارمونی و سلامت شود.
۳- بادکش با مکشی که ایجاد میکند، جریان خون را از عمق به سطح آورده و هر نوع انسداد و رکود خون را برطرف میسازد؛ به همین علت میتواند مواد سمی و توکسینها را از بدن خارج سازد. بدیهی است با افزایش جریان خون روند تغذیه سلولها و اکسیژن رسانی به سلولها نیز افزایش مییابد.
۴- روغنهای ضروری یا اسانسیل که به همراه بادکش درمانی بر روی پوست استفاده میشود، خواص درمانی بینظیر و منحصر به فردی دارند.
۵- بادکش درمانی باعث افزایش سلولهای دفاعی بدن میشود؛ بنابراین سیستم ایمنی را تقویت میکند و فردی که به طور مکرر بادکش میکند، کمتر دچار بیماری میشود و کمتر سرما میخورد.
۶- بادکش با ایجاد فشار منفی باعث انبساط عضلانی و رفع اسپاسمها میشود، پس درد را کاهش میدهد.
بادکش در بدن با مکانیسم های مختلفی اثر خود را اعمال می کند که در اینجا برخی از این مکانسیم ها را از زبان حکمای طب سنتی ایران بیان می نماییم. مکانسیم بیان شده برای اثرات بادکش (سرد و گرم) در بدن از دیدگاه حکیم بوعلی(ره) در کتاب قانون فی الطب و جناب حکیم محمد حسین عقیلی خراسانی شیرازی در کتاب خلاصه الحکمه عبارت است از:
خواص بادکش
۱٫ انحراف: انحراف ماده و جذب آن به سمت دیگری که باعث سکون آن ماده بشود، مثل بادکش کردن قفسه سینه برای قطع خونریزی شدید دوران قاعدگی.
۲٫ ابراز: بارز کردن ورمی که در عمق اعضاء است برای اینکه معالجه (داروها) به آن برسد.
۳٫ انتقال: انتقال ورم از عضو شریف به عضو پست ترِ هم جوار(عضو نزدیک).
۴٫ تسخین: برای گرم کردن عضو و جذب خون به سمت آن عضو، و همچنین برای به تحلیل بردن باد اعضاء که بادکش گرم اثرش در این مورد قویتر است.
۵٫ تخلیه: انتقال مواد از موضع طبیعی تولید کننده آن ماده، که مواد خودش در آن نازل شده و باعث تورم در آن عضو شده است مثل بیماری قیله که محجمه(ظرف حجامت) را بر عانه می گذارند.
۶٫ تسکین: استعمال بادکش برای کاهش و تسکین دردها، مثل گذاشتن لیوان بادکش روی ناف (= السره) به خاطر قولنج مبرح و درد ناک (در اصطلاح عامیانه افتادگی ناف نام دارد.) و بادهای شکم و دردهای رحمی که در هنگام حرکت خون (هنگام قاعدگی) عارض می شود به خصوص برای جوانان، و یا بادکش کردن روی باسن برای بیماری سیاتیک.
در ادامه میتوان به استفاده از بادکش برای موارد زیر نیز اشاره نمود:
۱٫ فراخوان غذایی(خونی) : به دلیل افزایش جریان خون مویرگی با انجام بادکش در مواضع مختلف خون رسانی(غذارسانی) به آن مواضع بیشتر خواهد شد. لذا می توان از این روش برای افزایش بافت ماهیچه ای استفاده نمود. (مثلاً برای رفع لاغری های موضعی مثل لاغری صورت می توان از این روش استفاده نمود البته – برای صورت نوع بادکش متناوب و خیلی سبک می باشد.) همچنین می توان چربی موضعی را مقداری برطرف نمود چون مزاج خون گرم است(بخصوص با بادکش گرم نوع اول).
۲٫ فراخوان دفاعی : افزایش خون رسانی موضعی با فراخوانی سلول های دفاعی و فاکتور های ضد التهاب خونی به موضع، باعث تسریع ترمیم آسیب های بافتی و عفونت های موضعی می شود.(متمرکز شدن قوای بدن در ناحیه بادکش) مثلاً با بادکش کردن اطراف زخم های بستر می توان به ترمیم و بهبود این زخم ها کمک شایانی کرد. و یا در در درمان بیماری برص و … از این روش می توان کمک گرفت.
۳٫ ایجاد انبساط : بادکش باعث رفع اسپاسم و گرفتگی های عضلانی و ایجاد انبساط در عضلات و اعضا می گردد.(برای انبساط عضلات بهتر است از بادکش گرم استفاده شود – البته مزاج شخص نیز باید لحاظ شود).
۴٫ انتقال مواد : بادکش باعث انتقال مواد از مواضع مجاور موضع بادکش به موضع بادکش می گردد و از این خاصیت برای انتقال مواد از عضوی به عضوی دیگر استفاده می گردد، مثل انتقال مواد سوداوی از مغز به سمت اسافل.
۵٫ تحریک فعالیت موضعی: بادکش باعث حرکت در عضوها می شود، مثل افزایش حرکت دودی روده ها با بادکش سبک روی شکم.(ورزش موضعی).
۶٫ رفع خستگی : به خاطر خون رسانی زیاد و سایر خواص، بادکش در رفع خستگی و کسالت قابل استفاده است به خصوص در بعضی مزاجها، مثل بادکش گرم در فردی با مزاج سرد و تر.
۷٫ تمرکز قوا بر عضوی خاص : بادکش باعث توجه قوه مدبره و تمرکز قوای بدن به موضع تحت بادکش می گردد. مثلاً در سردردها می توانیم برای تسکین، قوای بدن را به سمت ساق پا بکشیم یا مثلاً برای برخی بیماریها که علت آنها ضعف عضو است به خوبی می توانیم از بادکش برای تقویت آن عضو کمک بگیریم. البته واضح است که در مورد اول هدف تسکین و در مورد دوم هدف درمان است.
۸٫ اخراج مواد مضر از بدن : برای کمک به خروج مواد و سموم از بدن می توان از بادکش استفاده کرد، مثل خروج نیش حشرات یا عفونت آبسه ای که باز شده است.
۹٫ رفع ریح اعضا : بادکش باعث از بین رفتن نفخ اعضا می شود و بادکش گرم در این مورد اثرش بیشتر می باشد .
مدت زمان استفاده از بادکشی و هزینه آن:
مدت زمان بادکشی ۶۰ دقیقه می باشد.